Amerikanın “kayıp” neslinin öncülerinden F. Scott Fitzgerald‘ın başyapıtı sayılan Muhteşem Gatsby, esasen 1925 tarihli bir roman. Türkiye’de de ilk olarak 1974’te Can Yücel Türkçesiyle yayımlanıyor. Geçtiğimiz yıl da Püren Özgören tarafından bir kez daha çevrildi. İlk yayımlandığında olmasa da, 40’larda ve 50’lerde yeniden basıldıktan sonra önce Amerika’da, sonra da dünyada büyük ses getiren romanın beyazperdeye aktarılması elbette kaçınılmazdı. Sabit Fikir‘deki kronolojiye göre, ilk iki filmler şunlardı:
1926: Kitabın ilk uyarlaması, yayımlandıktan bir yıl sonra geldi. George Cukor tarafından yönetilen ve yılın ilk aylarında Broadway’de gösterime giren sessiz film, şu anda kayıp.
1949: Filmin ikinci uyarlamasında başrolde Alan Ladd ve Betty Field vardı. Başlarda Tyrone Power da projeye dahilken, stüdyonun Gene Tierney’le yola devam etmesi üzerine Daisy Buchanon’da oynamayı tercih etti.
Fakat asıl ses getiren, başrollerinde Robert Redford ve Mia Farrow’un yer aldığı 1974 yapımı oldu. 2012’nin Aralık ayındaysa Gatsby’yi Leonardo DiCaprio’nun canlandırdığı yeni bir uyarlama Amerika’da sinema severlerle buluşacak (Türkiye’de vizyona ne zaman gireceği henüz belli değil).
Ee, haliyle beyazperdeye aktarılan romanın tiyatro sahnesine uyarlanması da kaçınılmazdı. Ne yazık ki Muhteşem Gatsby‘nin tiyatro oyunlarının bir kronolojisi yok elimizde. Fakat New York’taki Public Theatre tarafından esas olarak 2010 yılında sahnelenen bir uyarlama, konu itibariyle oldukça farklı ve ilginç: Sıradan bir ofiste çalışan bir adam, bir sabah işe gittiğinde masasında Muhteşem Gatsby‘nin bir kopyasını bulup okumaya başlar. Ve hiç durmaz. Öncelikle iş arkadaşları onu görmezden gelirler ama kısa bir süre sonra romanın dünyası ile gerçek dünyaları birbirine karışmaya başlar. Altı buçuk saat süren (!) oyun, herhalde yıl sonunda vizyona girecek filmin de etkisiyle, 14 Mart-6 Mayıs tarihleri arasında yeniden sahnelenecekmiş. (Bu haber için Sabit Fikir‘e teşekkür ederiz.)
Acaba bir başyapıtın işareti bu mu? Eseri okumakla yetinmeyip, ondan esinlenerek yeni yeni eserler yaratma arzusu uyandırması mı? Şahsen, Fitzgerald’ın asıl başyapıtının Tender is the Night olduğunu düşünmüşümdür hep. (Şu an piyasadaki çevirisi ne yazık ki pek iyi değil ama Everest 2012’de Buruktur Gece adında yayımlayacağını duyurmuştu.) Elbette Gatsby‘nin muhteşemliği yadsınamaz. Nitekim roman yalnızca sinema filmlerine ve tiyatro oyunlarına değil, bir de şu şahane bilgisayar oyununa uyarlanmış: The Great Gatsby Game.
Evet, bir fantazi ya da macera romanı olmamasına rağmen bu Super Mario‘vari oyuna esin kaynağı olan Muhteşem Gatsby sanırız kayıp ya da değil, birçok nesli etkilemeye devam edecek. Herhalde çok geçmeden bir televizyon dizisi de çekilir…
GÜNCELLEME (19 Mart 2012): Aralık 2012’de Amerika’da vizyona girecek filmin afişi belli olmuş. “Based off the beloved novel by F. Scott Fitzgerald” (F. Scott Fitzgerald’ın sevgili romanından uyarlama) yazması özellikle ilgimizi çekti. Siz nasıl buldunuz?
[…] adını koyan yazarın daha önce sesine, kızına verdiği nasihatlara, tercih ettiği kokteyle ve başyapıtının çeşitli uyarlamalarına yer vermiştik. Fitzgerald son günlerde Leonardo DiCaprio’lu son Muhteşem Gatsby filmiyle […]