Dün 1 Nisan’ı es geçmemek adına George Clooney’nin eşek şakalarından bir seçkiye yer vermiştik. Şimdi ise Amerika’dan İrlanda’ya uzanıyor ve ironi ile hicivin ustası sayıldığı için 1 Nisan’da gerçekleşen ölümü gerçekten çok manidar olan Flann O’Brien‘a değinmek istiyoruz.
O’Brien, İrlanda edebiyatının en önemli isimlerinden biri olmasına rağmen hayatı boyunca James Joyce’un gölgesinde kalmanın acısını çekmiştir. Nitekim yazarı seven okurlar olarak biz bile kendisinden ilk olarak Joyce’un doğum günü vesilesiyle bahsetmiştik. Başyapıtı sayılan At-Swim-Two-Birds (Türkçeye nasıl çevrilir, hiç bilemiyoruz), Ulysses‘e bir yanıt niteliğindedir. En çok tanınan diğer romanı Üçüncü Polis, Lost‘un yapımcıları tarafından diziye esin kaynağı olduğu açıklandıktan sonra daha fazla ilgi görmeye başlamıştır. Geçtiğimiz yıl 100. yaşını kutlayan O’Brien için uluslararası konferanslar da düzenlenmektedir; yine de bu usta yazarın tüm dünyada biraz satır arasında kalmış olduğunu söylemek yanlış olmaz. Yine 100. yaşı şerefinde Everest Yayınları tarafından nihayet Türkçede de yayımlandı. Ama yüksek lisansını Joyce, doktorasını da O’Brien üzerine yapmış olan Gülden Hatipoğlu‘nun şahane çevirisiyle basıldığı için beklendiğine kesinlikle değdi.
Lapham’s Quarterly, yazarın mektuplarda imzadan sonra gelen “Not” düşmanlığı üzerine kaleme aldığı bir yazıya yer vermiş. Yazının altında telifli olduğu ve Dalkey Archive Press‘in izniyle yayımlandığı belirtildiği için metnin tam çevirisine yer veremeyeceğiz (İngilizcesine buradan ulaşabilirsiniz). Kısaca, not kısmında söylenen her şeyin aslında mektubun içine de rahatça yedirilebileceğini, nottan sonra yazarın paraf atmasının ne kadar saçma olduğunun, dahası mektup bittikten sonra not eklemek yerine neden mektup başlamadan önce bir ön not kullanılmadığını anlamadığını söylüyor O’Brien. Notun yalnızca laf atma sanatında –belki– kullanılabileceğini belirttikten sonra da şu yazışmayı örnek veriyor:
A Chara,* Yol masraflarınız incelenirken, Ballymick ile Ballypat arasında gitmek için 710 sterlinlik bir araba kiralama ücreti girdiğiniz fark edilmiştir. Bu iki yer arasındaki mesafe karga uçuşuyla dört kilometredir. Bahsi geçen bu kalemle ilgili ivedi açıklamanızı bekliyorum.
Adam yanıt verir:
A Chara, Dördüncü ayki mektubunuza (ref. No. XZ 86231/Zb/600/7/43) yanıt olarak, size Ballymick ile Ballypat’in derin ve akıntılı bir ırmağın ayırdığını ve yolcuların geçiş için kullanılabilecek tek köprüye gidebilmek üzere yirmi dört kilometre yol katetmesi gerektiğini bildirmek isterim.
Mise, le meas,**
Seán O’Pinion.
Not: Ben bir karga değilim.—S. O’P.
——
Elbette not ile dipnot aynı şey değillerdir; yine de Üçüncü Polis‘te yeri geldiğinde sayfanın dörtte üçünü kaplayan –ve kurgunun bir parçası olan– dipnotlar yazan bir adamın mektupların sonuna eklenen notlardan haz etmemesini biraz komik buluyoruz. Yukarıda da değindiğimiz gibi, O’Brien’ın eserlerine artık Türkçe de ulaşılabiliniyor. Everest Yayınları şu ana kadar Üçüncü Polis ile Dalkey Arşivi‘ni bastı. Bu son kitabın arkasında At-Swim-Two-Birds‘ün de yayına hazırlanmakta olduğu belirtilmiş, fakat roman geçtikleri duyurudaki 2012 kitapları içinde yer almıyordu. Yazarın diğer iki romanı, The Hard Life ile An Béal Bocht‘un yayımlanıp yayımlanmayacağıyla ilgili bir bilgi henüz yok.
* İrlandaca, “sevgili.”
** İrlandaca, “saygılarımla.”
[…] da Jimmy Kimmel’la Matt Damon’ın atışmasına göz atabilirsiniz. Ayrıca bugün 47. ölüm yıldönümü olan, ironi ve hicivin ustası Flann O’Brien‘a şapka çıkartmazsak da […]