Avrupa tarihi savaşlarla doludur, kimisi asırlarca süren savaşlara, tarihi düşmanlıklara sahne bir kıtadır bu yaşlı anakara. Ama tüm dünyayı da işin içine katarak yaşayacakları ve yaşatacakları en büyük acıları 20. yüzyıla saklamıştır Avrupalılar. Avrupa Birliği adlı siyasi bir cüceyi doğuracak o ateşten yıllar, sıradan insanların sıra dışı hikâyelerinin tarihe kaydedildiği yıllardır aynı zamanda.
Lale Andersen, on yedi yaşında evlenip hemen çocuk sahibi olmuş bir kasaba kızıdır. Şarkı söyleme tutkusu o kadar büyüktür ki, yirmi altı
yaşında eşinden boşanır ve çocuklarını akrabalarına emanet edip Berlin’e, hayalini kurduğu gösteri dünyasına katılmaya gider. Sene 1931’dir. Liberal Weimar Almanya’sının son yılları yaşanmakta ve Hitler’in iki yıl sonra gelecek nasyonal sosyalist diktatörlüğüne doğru doldudizgin ilerlenmektedir.
Lale Andersen, Berlin, Zürih, Münih derken, kabarelerde, küçük tiyatrolarda, dikkat çekmeyen ama kendisini bir şarkıcı olarak kabul ettiren bir kariyere sahip olmayı başarır. Bu arada halk şarkıları, şansonlar ve güncel parçalardan oluşan kayıtlar da yapmaktadır. 1939 yılında, Almanya’da ilk defa milyonluk satış adedine ulaşacak bir parçanın kaydını da yapar. O parçanın adı “Lili Marleen”dir.
1915 yılında Rus cephesine sevkedilmesinden hemen önce yazdığı şiirinde, şair Hans Leip, iki kız arkadaşının adlarını birleştirerek yarattığı hayali genç kız Lili Marleen’i anlatır. Şiir, 1938’de önce Rudolf Zink tarafından bestelenir; ancak bu beste oldukça melankolik ve savaş yılları için fazla depresif bulunur; parça Norbert Schulze tarafından ikinci kez düzenlenir ve bir yıl sonra hasbelkader, Lale Andersen’in önüne gelir; pek çok kabare gösterisinde sayısız defa seslendirilir. Aynı günlerde, Wehrmacht, Polonya’nın üzerine kabus gibi çökmekte, tüm dünyayayı kavuracak yangını başlatmaktadır.
Lili Marleen, Almanya’da çok seviliyor da olsa, henüz dünya çapındaki ününe kavuşmamıştır. 1941 yılında Yugoslavya işgal edilir. Belgrad Radyosu’nun tüm Avrupa ve Kuzey Afrika’ya yayın yapabilen güçlü vericileri aracılığıyla, cephedeki alman askerlerine müzik yayını yapılması ve moral vermesi hedeflenmektedir. Viyana Radyosu arşivinden getirtilen altmış plak arasnıda Lili Marleen de vardır. Parça sadece Alman askerleri arasında değil, yayınları dinleyen karşı cephedekiler tarafından da çılgınca sevilir.
Ama Göbbels, Lale Andersen’in İsviçre’deki Yahudilerle zamanında fazla “sıkı fıkı” olduğunu öğrenince, parçayı yasaklar. Bununla da yetinmeyen Göbbels, Andersen’in sahne hayatını da tamamen bitirir. 1943’te halktan gelen tepkiler yoğunlaşınca, Lale Andersen’in sahne yasağı kalkar, ancak Lili Marleen’inki devam eder: Bu parçanın herhangi bir şarkıcı tarafından söylemesi engellenmektedir. Ta ki, onu evlat edinecek İngilizlerce kaydedilip, tekrar radyolarda yayınlanıncaya dek. Vera Lynn ve Amerika’ya iltica etmiş ünlü Alman sanatçı Marlene Dietrich tarafından İngilizce kaydedilen Lili Marleen, cephenin diğer tarafından sevenlerine ulaşmaya devam eder ve Amerika müzik listelerinde, günde ortalama otuz defa çalınarak 13. sıraya kadar yükselir.
Fransız Le Point‘in haberine göre, tarihçi Jean-Pierre Guéno, bu parçanın hikâyesini anlatacağı kitabı için yaptığı araştırmalarda, bugüne kadar gün yüzü görmemiş, 1939 yılına ait Lili Marleen kayıtları bulmuş. Bu kayıtlar, tüm dünyada meşhur olan Schultze’nin düzenlemesini değil, fazla melankolik bulunan Zink’in bestesini içermekteymiş.
John Steinbeck’in bu parça için, “Nazilerden geriye kalan tek şey keşke Lili Marleen olsaydı,” dediği söylenir. Büyük ustanın övgüsüne mazhar olan, gün ışığı görmemiş orijinal bir Lili Marleen kaydını izlemek için Le Point‘in sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Lili Marleen’den bahsederken, Ferhan Şensoy’un “İçinden Tramvay Geçen Şarkı” adlı leziz oyununu da anmak gerektiğini ekleyelim. Merak edenler ve hatırlamak isteyenler Şensoy’un Lili Marleen’e değinişini buradan izleyebilirler :
Optimusminimus, kendini gezdirmekten yorulup ruhunu gezdirmeyi tercih eden, asgari müşterekler arayışında, tembel bir hoş seda düşkünüdür.
O halde Attila İlhan ve Ahmet Kaya’yı da analım: