Ne kadar iyi çizilmiş olursa olsunlar, çizimlerin masallara pek bir faydası olmaz. Görsel bir temsil sunan (drama da dahil olmak üzere) tüm sanatlar ile gerçek edebiyat arasındaki fark şudur: Edebiyat zihinden zihine işler ve bu yüzden kendini yeniden üretebilir. Aynı zamanda hem evrensel hem de neredeyse acıklı bir şekilde tekildir. — Tolkien
Şu sıralar Tolkien ve özellikle Hobbit filmiyle ilgili çok sayıda haber ve yazı dolaşmakta internette. J. R. R. Tolkien sevenler olarak rahatsız olduğumuz söylenemez. Fakat io9’un Tolkien ve Hobbit çizimleri dosyası, filmi seyrettiğimizden beri aklımızda olan bir konuyu irdelememize neden oldu: Ortadünya neye benzemeli? Başkasının hayalini seyretmekle başkasının hayalini okumak arasındaki fark yaman bir fark değil mi? Özellikle cüce prensin Disney prenslerini andırması, genel olarak çok da eleştirel olmadığımız bir filmde bir kılçık etkisi yaratmıştı.
Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi filmlerinde Ortadünya’nın tasarımından sorumlu olanlardan biri de Alan Lee. Türkçe Hobbit okuyucuları onu İthaki yayınlarının resimli Hobbit baskısından tanıyabilirler. Dönüp Alan Lee’nin kitap çizimlerine baktığımızda filmlerde ortaya çıkan farklı bir hayal bulduk. Örneğin bu resimde hem Bilbo ve Gandalf hem de cücelerin bir kısmı beraber görünüyor:
Bilbo yaşlı, cüceler şaşırtıcı bir biçimde birbirlerine benziyorlar, ortalarda yakışıklı cüce prensler yok. Bu görselleştirmeler hikâyenin ruhunu nüfuz ediyorlar, hikâyenin epikliğinin dozunu ve niteliğini değiştiriyorlar. En âlâsı yazarın onayladığıdır, demiyoruz, yine de yazarın onayladıklarına da göz atmak istiyoruz. io9’un dosyasında Tolkien’in kendi çizimleri ve onayladığı diğer çizimler olduğu kadar onaylamadıkları da mevcut. (Çizenlerin arasında Danimarka kraliçesinin de olması başlı başına şaşırtıcı geldi bize.)
Örneğin Tolkien’in kendi çizdiği ejderha dağdan daha büyük bir canavar değil de altın sevdasıyla canavarlaşmış bir ejderhaya benziyor:
Tolkien’in onayladığı, beğendiği ejderha çizimlerinden biri de aşağıdaki. C. S. Lewis’in Chronicles of Narnia‘nın çizimlerinin de sahibi Pauline Baynes imzalı.
Bir yazarın hayallerinin, özellikle masallarının görselliğini kovalamak tam olarak ne demek? Neredeyse tüm Tolkien külliyatı filmlerle görselleştirilirken artık Tolkien okuyanlar farklı bir okuma mı yapmış olacaklar? Genel olarak edebiyat uyarlamaları türlü sorunlarla bezelidir fakat fantastik edebiyat uyarlamalarına özgü başka dertlerimiz, karın ağrılarımız var mı? Hobbit‘ten önce “Klasik uyarlama sorunları dışında sorun yok,” derdik ama şimdi fantastik edebiyata dair özel bir sorun var gibi geliyor.
*Bir dipnot olarak kitabı daha iyiydi furyasıyla ilgili Zaytung haberi, Hobbit okuyamayanları, seyretmeyenleri bile gülümsetecek kadar iyi. “Elf bu değil!” pankartları bile mevcut.
Sondan başa;
Zaytung haberi çok güzel olmuş, görmemiştim.
İyi geldi zor bir güne başlamak için.
Ne yalan söyleyim, bir Tom Bombadil bekledim hep.
The Hobbit’te de bir Kocaoğlan bekliyordum, acaba olacak mı?
Çizimlere gelince, Tolkien çizimleri tercihimdir. Ama kendisinin de dediği gibi neticede edebiyat edebiyattır, illüstrasyon da illüstrasyon.
Uyarlama konusunda; karikatürize edilmiş cüceler, araya sokulmuş aksiyon sahneleri, konudan biraz sapma vs. bunlar çağın gerçekleri. Ne yapalım, medyaya eleştirel perspektifle yaklaşmak demek gerçekliği göz önüne almaksa, artık gerçeklerimiz bunlar olmadı mı? Söyleyecek çok şey var ama gerek yok artık. Sinemada keyifli bir üç saat geçirdim. Güzeldi. Gerisi sinema eleştirmenlerine kalsın.
Ben döner Tolkien kitabımı okurum sıkılırsam.
Katılıyoruz, söyleyecek çok sey var ama gerek de yok.
Yine de cüce prensin ‘güzelliği’ gözümüze neredeyse fiziksel olarak battığı için dayanamayıp düşündük. Yoksa film kendi kıstaslarıyla başarılı denebilir. En güzel kısmı hepsi fantastik edebiyat okumak ve üzerine düşünmek için bir bahane.
Önce yazıya dair: Şahane bir temas noktası olmuş meseleye, belirli bir görüşten çok perspektifi ele almış olduğunuz ve bu güzel yazı için teşekkürler…
Sanırım pek çok kişi hemfikir; söylenecekleri söylemeye gerek var mı? Hobbit’in esasında bir masal olduğu gerçeği bence çizim konusunda ele alınması gerekilen bir nokta. Tolkien eserini yetişkinler için tasarlamış olsaydı tercihleri değişir miydi? Kitabın hala bir masal, filminse daha büyük bir kitleye hitap etmek amacıyla “masal olmayan” olma zorunluluğu da gözardı edilmemeli…
Hobbit, tüm “olumsuzluklara” rağmen şahane bir film olmuş bence de, ayıla bayıla izledim. Neticede alternatifi bir filmin varlığından bahsedilmemesi olduğu müddetçe, Jackson’ın yaptığı her hamle başım gözüm üstüne.
[…] hakkında yazdıklarımız ve okunanların nasıl görselleştirildiğine dair bir tartışma için şuraya bakabilirsiniz. Popüler TV dizilerinden Game of Thrones tartışmaları için ise şuraya ve […]