Nobel Ödülleri’nin arşivi, ancak ödül tarihinden 50 yıl sonra açılıyor. Nobel Edebiyat Ödülü yaklaştıkça kimin kazanacağına dair iddiaların artmasının en büyük sebebi de bu belki: Adayların kim olduğunu bile bilmememiz.
50 yıl gerçekten de uzun bir süre. Adaylar, aday olduklarını hiçbir zaman öğrenemeyebiliyorlar. Nitekim geçtiğimiz yıl 1961 yılının edebiyat ödülleriyle ilgili arşiv açıklandığında, J. R. R. Tolkien, C. S. Lewis tarafından aday gösterildiği Nobel’i “ikincil derecedeki yazı kalitesi” nedeniyle alamadığını 120. doğum gününde öğrenmiş bulunmuştu.
Biz de Nobel Edebiyat Ödülleri’nin arşivlerini takip etmeyi sürdürüyoruz. 2 Ocak 2013 günü, 1962 yılının Nobel arşivleri açıldı. Ödül için adı geçen toplam 66 yazarlık listeden John Steinbeck, Robert Graves, Lawrence Durrell, Jean Anouilh ve Karen Blixen aday gösterildiği açıklandı. O yıl diğer yazarları sollayarak edebiyat ödülü kapan Steinbeck’in aslında favori aday olmadığı ortaya çıktı.
1943-45, 1949, 1958-61 yıllarında da aday gösterilmesine ve ödülü aldığında kurul tarafından “gerçekçi ve hayal gücü kuvvetli yazıları, mizahı ince bir toplumsal algıyla birleştir”diği için övülen Steinbeck, aslında “kötünün iyisi” olarak seçilmiş. The Guardian‘ın haberine göre, “Nobel Ödülü için bariz bir aday bulunmuyor ve ödül kurulu hiç hoş olmayan bir konumda takılı kaldı,” yazmış komite üyelerinden Henry Olsson.
Graves, birkaç tane tarihi roman yazmasına rağmen aslında bir şair olarak tanındığından reddedilmiş. (Olsson, en usta şair olarak kabul ettiği Ezra Pound hayattayken başka bir Anglosakson şaire ödül vermek istemiyor, ama Pound’u da siyasi duruşu nedeniyle ödüllendirmiyormuş.) Blixen eylül ayında öldüğü için yarışa dahil edilememiş, Durrell’le Anouilh’in neden tercih edilmediğiyle ilgili ise yalnızca varsayımlarda bulunuluyor.
Böyle Steinbeck eleme yoluyla seçilmiş denilebilir. Kurulun bu tercihi dönemin gazetelerinde epey eleştirilmiş. Bir İsveç gazetesi kararı “akademinin en büyük hatalarından biri” olarak nitelendirirken, The New York Times kurulun ödülü neden “kısıtlı yeteneği en iyi kitaplarında bile ucuz felsefeciliğiyle iyice zayıflayan” bir yazara verdiğini sormuş.
Steinbeck’e şahsen Nobel’i hak edip etmediğini sorduklarında şu yanıtı vermiş yazar: “Doğrusunu söylemek gerekirse, hayır.”
Günümüzde Steinbeck’in eserleri çağdaş dünya edebiyatının klasiklerinden sayılıyor. Yazar yeni yılda Nobel’in yanı sıra sansür tartışmalarıyla da gündeme geldi. İzmir’de Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı bir komisyonun, “ahlaki olmayan bölümler içerdiği” gerekçesiyle Fareler ve İnsanlar‘a sansür talebinde bulunması büyük yankı uyandırdı. Konuyla ilgili geçtiğimiz hafta epey yazılıp çizildi ama bizi en çok etkileyen Meltem Gürle‘nin BirGün‘deki “Fareler ve İnsanlar” başlıklı yazısı oldu.
BirGün’deki yazı çok güzelmiş. Teşekkürler.