Yemek kültürüyle olan ilişkimizi bizi takip edenler artık biliyor. Sadece yemeyi, pişirmeyi, tarif okumayı değil, aynı zamanda yemeğin ve mutfak kültürünün edebiyatla, televizyonla, görsel sanatlarla ilişkisine bakmayı da çok seviyoruz. Bugün de Türkçede yemek tarifi değil de yemek üzerine, yemek kültürü, siyaseti, sosyolojisi üzerine okumak isteyenlerle paylaşmak için bir liste başlatmak istiyoruz. Başlangıç, diyoruz; zira her yeni liste gibi eksik ve sürekli güncellenmeye muhtaç olacak. Elbette yorumlarınızla da büyüyecek.
Listede yalnızca Türkçe (çeviri ya da telif) kitaplara yer verdik; çünkü başka dilleri de kapsayan bir liste hem imkânsız oranda büyüyecek hem de Koltukname’nin Türkçe internete katkıda bulunma çabasına özel bir yardımı dokunmayacaktı. Yabancı yayınevlerinin kataloglarında gezindiğimizde özellikle yemek sosyolojisi ve yemek siyaseti alanının hızla genişlediğini görüyoruz. Dileğimiz hem bu külliyat çevrilsin hem de Türkçe eserler yazılsın, Türkiye’de de akademide yemek kürsüleri olsun!
—
* Yemek: Damak Tadının Tarihi / Paul Freedman / Çev. Nurettin Elhüseyni / Oğlak Yayınları
Büyük, özenle basılmış, bol resimli bir kitap. Aslında bir derleme. On bölümden oluşuyor. Doğrudan kronolojik bir tarihi takip etmektense hem kronolojik hem tematik düzenlenmiş. İçinde Proust da var, modern tüketicinin ortaya çıkışı da. Yemek üzerine oradan buradan ilginç bir şeyler okumak istiyorum ama bunlar da dedikodu değil, tarihçi çalışması olsun diyorsanız, şiddetle tavsiye ediyoruz. Bir defada değil, seneler içinde bitirilecek bir kitap. Yazarın aynı zamanda Everest Yayınları’ndan İmge Tan çevirisiyle yayımlanan, Doğu’nun Armağanı: Baharatın Yolculuğu adlı bir kitabı bulunmakta.
* Mutfak Savaşı: Damak Zevkinin Jeopolitiği / Christian Boudan / Çev. Yaşar Avunç / Ayrıntı Yayınları
Fast-food yayılıyor, Amerikan köftesi memleketi sardı gibi sohbetlerde bol bol geçen ve çoğunlukla doğru olan gözlemlerinizin altını doldurmak için bir fırsat bu kitap. Temelde tarih boyunca mutfakların coğrafyalara yayılma biçimlerini tartışıyor. Merak edene hemen söyleyelim, Osmanlı mutfağı, hatta Osmanlı fast-food‘u da bu tartışmaya dahil. Ailesi bu meslekte olan yazar, akademisyen olmayı tercih ettiyse de çok uzağa gidememiş. Belki bir mevsime yayılacak esaslı bir okuma. Kitap ne yazık ki tükenmiş ama yukarıdaki linkten sahaflardaki kopyaların peşine düşebilirsiniz.
* Mutfak Sırları: Aşçılık Dünyasından Mahrem Maceralar / Anthony Bourdain / Çev. Dost Körpe / Oğlak Yayınları
Bir televizyon yıldızı olmadan önce çıkan bu kitap bir yıldız şefin bu sektöre girişini, hem maddi hem manevi acılarını, yemek yemeyi, pişirmeyi ve çok acımasız bir sektörde ayakta kalma çabasını anlatıyor. Bu anı kitabı çok hızlı bir okuma, oldukça sürükleyici. Fakat bunu okuduktan sonra hâlâ bir restoranda çalışmak, bir restoran açmak ya da bir restoranda yemek yemek dışında herhangi bir şey yapmak istiyorsanız çok azimlisiniz demektir.
* Yemek Sosyolojisi: Yemek ve Toplum Çalışmasına Bir Davet / Alan Beardsworth, Teresa Keil / Çev. Abdulbaki Dede / Phoenix Yayınevi
Yemek sosyolojisine giriş niteliğinde bir kitap. Henüz edinip okuyamadık ama en popüler yemek kültürü konularına akademik bir yaklaşım gibi gözüküyor. İçindekiler arasında diyet ve vücut imgesi, şeker tüketimi gibi konular bulunuyor.
* Hayvan Yemek / Jonathan Safran Foer / Çev. Garo Kargıcı / Siren Yayınları
Çok ünlü bir edebiyatçının yemek üzerine kitabı ya da bir felsefecinin yemek üzerine araştırmaları. Elbette adından da anlaşılacağı üzerine çok net bir teması var. Uzun zamandır okuma listemizde olup da sıra gelmeyen kitaplardan. Okuyanların yorum bırakmasına rica ediyor ve bir alıntıya yer veriyoruz:
Hayvan Yemek, kurgulanamayacak denli dehşetli birtakım gerçeklerin bize sofralarımız kadar yakın olduğunu gösteriyor; insanın marifetlerini, tüm çıplaklığıyla ortaya koyuyor. Hayvan Yemek, bir vejetaryenlık çağrısı değil, bir uyanış çağrısı…
Çatalımızı sapladığımız şeyin “ne” olduğunu, bize “neler olduğunu” görmekten çekinmeyenlere açık bir davet.
Tabaklarınızı ve midelerinizi doldururken bu sayfalarda yazanları göz ardı edemeyeceksiniz.
* Ortadoğu Mutfak Kültürleri / Der. Sami Zubaida, Richard Tapper / Çev. Ülkü Tansel / Tarih Vakfı Yurt Yayınları
Mutfak üzerine ilk okuduğumuz kitaplardan. Richard Tapper, İran konusunda uzman bir antropolog, Sami Zubaida, Ortadoğu üzerine çalışan bir sosyolog. Zubaida ayrıca geçtiğimiz senelerde Birkbeck Üniversitesi’nde başka hocalarla beraber “Yemek Siyaseti” adlı bir ders tasarlayıp vermeye başladı. Kitaba gelirsek, bu coğrafyanın en temel mutfak geyiklerinden olan baklava Türklerin mi Arapların mı, kan şöyle akıtılınca mı helaldir, böyle mi, bizim köyün çeşmesinin suyu bambaşka, ah o eski sular kalmadı gibi temaları antropoloji ve sosyoloji çerçevesine alarak hem zevkle hem de kendi tarihselliği içerisinde tartışıyor. Akademik dil çok baskın değil; geniş coğrafyanın, komşuların yemek kültürlerini de merak eden, yemek üzerine meyhane sofrasında başka laflar etmek isteyen herkese tavsiye ederiz.
* Hemingway’le Yemek Bir Şenliktir / Craig Boreth / Oğlak Yayınları
Dediğimiz gibi yemek sadece sosyolojiyle, siyasetle değil edebiyatla kesişiyor. İşte bu kitap bunun en güzel örneklerinden biri. Çok söze gerek yok. Yazarı gayet iyi anlatmış:
Onun edebiyatına ve efsanesine bir parça olsun katılabilmek için Hemingway’le Yemek Bir Şenliktir‘de yemek ve içkilerin hazırlanışı ve tüketimi, aynı zamanda yazarın alabalık avlarındaki yalnızlığını, boğa güreşlerinin dramını, ya da av yoldaşlığını da uyandıracak biçimde verilmeye çalışılmıştır. Bu, en az onun edebiyatı kadar kişisel bir şölendir. (…) Hemingway’in hayatında ve yazınında yer alan en önemli yemek ve içkilerin lezzetini bir parça olsun vermeye çalıştım. Her tarifi koymak imkânsızdı. Dönemin orijinal reçetelerine sadık kalmaya çalıştım. Bu tarifler sizi, yıllar sonra yeniden domuz yağı ve tereyağla yemek yapmaya ya da ciddi içki karışımlarına heveslendirebilir. Hemingway ziyafetlerinden birini hazırlarken şu atasözünü aklınızda bulundurmanız yararlı olabilir: “Öldürmeyen güçlendirir.”
* Yerel mutfak tariflerini anlatan kitaplar, Türkçede gittikçe büyüyen bir çalışma alanına dönüştü. Deniz Gürsoy ve Artun Ünsal gibi yazarların çayın tarihinden, Anadolu’da ekmek kültürüne uzayan çalışmaları mutfak kültürüyle ilgilenen herkesin çoktan dikkatini çektiğini tahmin ediyoruz. Bu alanda en sevdiklerimizden örnek vermek gerekirse:
Nimet Geldi Ekine: Türkiye’nin Ekmeklerinin Öyküsü / Artun Ünsal / Yapı Kredi Yayınları
Ekmek tarifinden çok öte bir kitap. Mayanın tarihini, bu topraklardaki farklı kültürlerin tarihiyle birlikte anlatıyor, sonra da iyice Anadolu’ya odaklanıyor. Geçen yaz yaptık gördük: Çok keyifli bir yaz okuması. Hele hava ne çok soğuk ne de çok sıcaksa, örneğin aylardan haziran ise, açık havada kitap okurken kabaran hamuru beklemek de başka bir zevk.
Midenin Cilası Çorba / Deniz Gürsoy / Oğlak Yayınları
Deniz Gürsoy kitapları artık set oldu öyle satılıyor. Çaydan baharata, çorbadan köfteye çeşitlilik inanılmaz. Fakat bizim gözümüzde mutfak kitapları alanında çok nadir kendine yer bulan, halbuki günlük yemeklerimizde inatla yerini kaybetmeyen çorbanın kıymeti başka. Burada bu memlekette yapılmış her türlü çorbanın tarifini, hatta bazılarının birkaç farklı tariflerini bulabilirsiniz. Yemek yapmaya yeni başlayanlara da, kırk yıldır yapanlara da inanılmaz bir yerel zenginlik sunuyor.
Yemek ve yemek yapmayi seven biri olarak koltukname’nin”yemek üzerine, yemek kültürü, siyaseti, sosyolojisi üzerine okumak isteyenlerle paylaşmak için bir liste başlatmak istiyoruz” sadece kitap listesi cikarmasi guzel bir ugras.ek olarak yazilmamis basilmamis yeme yeme kulturu siyaseti ve sosyolojisi uzerine yazilar yazmak isterdim.